Wat heeft je karakter nu met hartkloppingen te maken, denk je misschien. En inderdaad: het is geen directe, duidelijke stoorzender zoals bv. stress of een angstaanval. Maar in de onderstroom is er weldegelijk een verband; je karakter bepaalt immers voor een groot deel hoe je in het leven staat, hoe je met spanningen en uitdagingen omgaat, of je snel overweldigd bent door prikkels, enz. En dit heeft dan weer alles te maken met je gevoeligheid voor spanningsklachten zoals hartkloppingen.
Wat ís eigenlijk precies je karakter? Is dat hetzelfde als je persoonlijkheid?
Karakter en persoonlijkheid
Karakter, ook wel aard of inborst genoemd, is de combinatie van vaste innerlijke eigenschappen of karaktertrekken van een persoon. Het zijn relatief stabiele eigenschappen die moeilijk te veranderen zijn. Karaktereigenschappen zijn vermoedelijk deels erfelijk bepaald, maar omgeving en opvoeding spelen ook een rol (de zogenoemde nature-nurture discussie).
Gewoonte is een aangeleerde manier van reageren op de omgeving. Dit kan relatief makkelijk weer afgeleerd worden.
Persoonlijkheid is de combinatie van karakter en gewoontes van iemand, dus de combi van aangeboren en aangeleerde eigenschappen.
Zo bekeken is je karakter dus een onderdeel van je persoonlijkheid.
The Big five
In de loop van de tijd zijn er veel pogingen gedaan om de menselijke karakter- en persoonlijkheidstrekken te beschrijven en in categorieën onder te verdelen. Sommige theorieën waren niet compleet, andere te overdadig. Uiteindelijk zijn onderzoekers uitgekomen op vijf centrale persoonlijkheidstrekken die alle menselijke gedragseigenschappen zouden moeten omvatten en waarmee een persoonlijkheidsprofiel kan worden opgesteld: het Vijf-Factor Model (FFM) oftewel The Big Five. Elk van deze vijf is een dimensie die zich uitstrekt tussen twee tegengestelde extremen (polariteiten).
- Neuroticisme (emotionele instabiliteit) – Stabiliteit
- Extraversie (naar buiten gericht) – Introversie (in jezelf gekeerd)
- Openheid voor ervaring – Geslotenheid
- Consciëntieusheid (zorgvuldigheid) – Gemakzucht
- Vriendelijkheid – Antagonisme (afstoten / vijandigheid)
Deze hoofdeigenschappen zijn weer onder te verdelen in specifiekere trekken die op hun beurt ook weer verder te nuanceren zijn. Allemaal liggen ze ergens op de lijn tussen de twee polariteiten.
Bijvoorbeeld:
- Emotionele instabiliteit: zorgelijk, snel geïrriteerd, neerslachtig, niet zelfverzekerd, ongeremd, kwetsbaar
- Extraversie: toegankelijk, sociabel (prettig in de omgang / gezellig), assertief en dominant, energiek, behoefte aan spanning, opgewekt
- Openheid voor ervaringen: fantasierijk, kunst- en natuurminnend, inzicht in emoties, behoefte aan variatie, intellectueel, niet conservatief
- Zorgvuldigheid: effectief, ordelijk, plichtsgetrouw, prestatiegericht, zelf startend, behoedzaam
- Vriendelijkheid: vertrouwen, integer en oprecht, mild en vergevingsgezind, bescheiden, snel medelijden hebben
NB De tegenovergestelde begrippen liggen aan de andere kant van de lijn, dus bij de tegenovergestelde polariteit: bv. 1. Stabiliteit: onbezorgd, geduldig, vrolijk, zelfverzekerd, enz. 2. Introversie: gesloten, verlegen, terughoudend, enz. enz.
Karaktertrekken en hartkloppingen
Sommige karaktertrekken leggen een basis voor je kwetsbaarheid voor spanning en stress en kunnen je – vooral in een wisselwerking met andere stoorzenders – gevoelig maken voor het ontstaan van hartkloppingen. Misschien herken je er één (of meer) bij jezelf?
Zwaarmoedigheid
Als je positief bent ingesteld en wat makkelijker en gelatener van aard, zal je systeem minder heftig reageren op alles wat er op je pad komt dan wanneer je negatief bent ingesteld, zwaar aan dingen tilt en overal beren en leeuwen ziet. M.a.w. hoe is over het algemeen je insteek: is je glas halfvol, of is je glas halfleeg…
Perfectionisme
Perfectionisme is eigenlijk doorgeslagen zorgvuldigheid. Hoe is dat bij jou? Is ‘goed’ goed genoeg of moet het altijd beter, meer, mooier, schoner en vooral foutloos zijn? Kortom: streef je in alles naar perfectie? Dan sta je altijd onder hoge druk en zul je niet makkelijk rust vinden. Want je bent nooit klaar, het is nooit af, nooit goed genoeg.
Perfectionisten overdrijven de gevolgen van het leveren van minder dan perfect werk en kunnen zich gedwongen voelen om hun werk net zo lang (over) te doen tot elk detail feilloos is.*
* Bron: Psychiatrie, een inleiding | 8e editie – J.S. Nevid, S.A. Rathus, B. Greene
Lees op deze pagina van Psychologiemagazine.nl over perfectionisme en het verschil tussen mannen en vrouwen; de zwakke kanten van perfectionistisch gedrag, maar ook de sterke kanten; oorzaken van perfectionisme; enz.
Hoogsensitiviteit
Als je hoogsensitief bent (HSP – hoog sensitief persoon) ontvang je meer prikkels, verwerk je ze diepgaander en reageer je intenser dan ‘normaal’. Onderzoek heeft uitgewezen dat er bij een hoogsensitief persoon meer hersenstructuren betrokken zijn bij allerlei processen dan bij de ‘gemiddelde mens’.
Lees in dit artikel van Esther Bergsma hoe hoogsensitiviteit zich verhoudt tot de karaktertrekken van the big five.
Hoogsensitiviteit is een karaktertrek die veel voordelen brengt – mits je de kenmerken goed weet te benutten – maar zeker ook nadelen. Zoals de overprikkeling die altijd op de loer ligt, met alle gevolgen van dien.
Door onze leefstijl krijgen steeds meer mensen last van overprikkeling; dat is goed te zien aan het hoge percentage mensen met een burn-out. Toch zijn zij niet per definitie allemaal HSP. Andersom is het wel zo dat HSP meer risico hebben op burn-out, depressie, angst & paniek, e.d.
NB Soms wordt hoogsensitiviteit geassocieerd met paranormale waarnemingen. Over dit onderwerp gaat het niet op deze website. Het gaat hier over hoogsensitiviteit in de zin van hyperprikkelbaarheid.
Op de pagina Hoogsensitiviteit lees je meer over dit onderwerp.
Wat kun je doen?
We zagen aan het begin van deze tekst al dat karaktereigenschappen – anders dan gewoonten – niet makkelijk te veranderen zijn. Toch zou je eens kunnen kijken naar bepaalde eigenschappen, d.w.z. als je daar last van hebt en er iets aan wilt doen.
- Als je van jezelf weet dat je zwaar op de hand bent – maak dan eens pas op de plaats als je merkt dat je een negatieve gedachte hebt. Wat denk je precies? Maak je het misschien moeilijker en groter dan het is?
Misschien helpt deze oefening:
Kijk eens vanbinnenuit naar je eigen gezicht. Hoe kijk je? Welke spiertjes spannen zich? Knijp je je ogen samen? Houd je je lippen stijf tegen elkaar? Haal dan de spanning uit je gezicht door het begin van een klein glimlachje om je mond te toveren en je wenkbrauwen een heel klein beetje op te trekken zodat je ogen ontspannen en ‘zachter’ worden. Zet nu je negatieve gedachte om in een positievere variant en focus daar op. Bv.: het zal me wel weer niet lukken > ik weet niet of het gaat lukken maar ik ga het proberen. Of zelfs: > ik ga het doen, ik kán het!
Hoe voelt dat?
Je brein associeert - in onze cultuur - het aanspannen van de lachspiertjes met blijheid en positiviteit. Het is bewezen dat je heel moeilijk iets negatiefs kunt (be)denken als je een ontspannen lach op je gezicht hebt.
- Als je weet dat je perfectionistisch van aard bent, kijk dan eens of het af en toe wat makkelijker kan. Durf genoegen te nemen met ‘goed’ i.p.v. steeds te streven naar ‘zeer goed’ of ‘uitstekend’. Daag jezelf ook eens uit om ‘voldoende’ te accepteren. Vóel wat een vrijheid dit geeft!
Jean Renoir (Frans filmregisseur, 1894 - 1979) zei ooit: "Perfectie bestaat niet, het is slechts een idee."
- Als je weet dat je hoogsensitief / hyperprikkelbaar bent, zorg dan dat je jezelf af en toe afsluit voor alle prikkels om je heen. Als je goed luistert naar de signalen van je lijf, dan weet je precies wanneer je ‘aan je tax’ zit. Dat betekent wellicht dat je regelmatig niet of minder goed bereikbaar zult zijn omdat je mobiel een poosje in de stille modus staat. Of dat je wel eens ‘nee’ zult moeten zeggen: nu even geen verjaardag, feestje of uitje, shoppen of een terrasje pakken. Even alleen zijn, rust, stilte, leegte. Dat is wat je nodig hebt om alles wat via je zintuigen je bewustzijn binnen is gekomen, op z’n plek te laten dwarrelen. Meditatie, mindfulness, ademwerk, wandelen, voldoende slapen en creatieve werkvormen kunnen daarbij helpen.
Je zult helaas niet altijd door iedereen worden begrepen. Maar echt, dat is niet jóuw probleem! Neem jezelf in acht en neem dat serieus. Want niemand heeft er iets aan als jij niet lekker functioneert; jijzelf al helemaal niet!
*****
Wil je meer info? Stuur een bericht via dit formulier, dan neem ik contact met je op.
Wil je ervaringen delen? Meld je aan voor de besloten FB-pagina Liefvrouwenhart
Wil je aan de slag? Kijk bij de activiteiten